Türkiyənin Tavuş döyüş əməliyyatlarına gözlənilmədən sərt reaksiyası xüsusilə Rusiya mediasında və siyasi dairələrdə geniş müzakirələrə səbəb oldu.
Hərbi əməliyyatlar KTMT məsuliyyəti zonasında baş verdi və həmin hərbi-siyasi ittifaq və onun lideri Rusiya səslənməyə boclu idilər.KTMT-nin cavabı, həmişə olduğu kimi, qəribə oldu: əvvəlcə KTMT saytında məsələnin müzakirə ediləcəyi barədə bir elan yerləşdirildi, daha sonra təxirə salındığı elan olundu.
Bunun əvəzinə Margarita Simonyanın sosial şəbəkədəki rüsvayçı yazısı peyda olundu saytında ortaya çıxdı və sonradan “texniki səhv” səbəbiylə ləğv olundu.Səhv olmadığı aydındır, KTMT, ehtimal ki, öz qeyri-mümkünlüyünü örtmək üçün vəziyyəti “tarazlaşdırmaq” istəyib.
Əlbətdə ki, Rusiyanın cavabı daha əsaslı idi: Moskva Ankaraya müxtəlif hərbi səviyyələrdə mümkün hərbi müdaxilənin nəticələri barədə xəbərdarlıq etdi, hərbi bölgələrdə hərbi təlimlərə, o cümlədən nüvə arsenalının göstərişlərinə görə.
Türkiyənin mümkün müdaxiləsi, yəni KTMT-nin məsul bölgəsində türk qoşunlarının olması ilə əlaqədar olaraq mütəxəssislər arasında Rusiya-Türkiyə müharibəsi olduğu üçün Rusiyanın Naxicevan bölgəsinə qoşun göndərə biləcəyi barədə fikirlər mövcud idi.
Çünki bu 1921-ci ildə rus-türk müqaviləsinin pozuntusudur. Ümumiyyətlə, Naxicevan məsələsi son məsələsi son vaxtlar bölgədəki hadisələr içərisindən sanki incə bir ip kimi keçir. Problem ondadır ki, bu bölgə həm də KTMT məsuliyyət bölgəsindədir, hazırkı statusunun zəminlərindən biri də Rusiyadır.
1920-ci ildə Naxicevan, 1921-ci ildə Ermənistanın işğalından sonra Rusiya-Türkiyə müqavilələrinə əsasən, Bakının himayəsinə verildi. Eyni zamanda, Naxicevan amilində tədricən Türkiyənin təsiri və tabeliyinə keçdiyi üçün bu müqavilələr faktiki olaraq pozulub.
Türkiyə burada hərbi və iqtisadi nümayəndəliklər açdı, bölgə Ermənistanın işğalı nəticəsində Türkiyəyə keçən Qars vilayətinə fəal şəkildə inteqrasiya olunur. Naxicevanən, “artıq əhalisi”bu bölgələrin etnik tərkibini dəyişdirmək üçün Qars və Surmaluya köçür. Bunun əvəzinə Yaxın Şərqdən gələn türklərin təsirli yaraqlı qrupları Naxicevanda yerləşirlər.
Başqa sözlə, KTMT-nin məsuliyyət bölgəsində nəinki türk ordusu meydana çıxdı, eyni zamanda Naxicevan statusu da faktiki olaraq dəyişdi. Naxicevan regional əhəmiyyətini qiymətləndirməmək çətindir, siyasət, rabitə və digər baxımlardan bölgədə misilsiz bir “sıxlıq”olmuşdur.
Rusiya indi yüz il əvvəl Ermənistana qarşı siyasətinin bəhrəsini dərir. Yüz ildir Rusiyanın “məsuliyyət zonası” nın erməni məskunlaşdığı bölgələr Naxicevandan, Gandzaka və Bakıya qədər fəlakətli şəkildə azaldılmışdır hələ , Şərqi Ermənistanın əksəriyyətinin Türkiyəyə hədiyyə edildiyini hesaba almasaq.
Rusiyanın erməni xalqının gücündən və subyektivliyindən qorxması Rusiyanı türk geosiyasətinə əlavə etdi, nəticədə Moskva dövləti üçün ciddi problemlərə səbəb olardı.
Ermənistanla həqiqətən strateji müttəfiqlik etməklə vəziyyəti düzəltmək mümkündürmü? Bundan əvvəl Moskvadakı erməni icmasının təşkilatatlarının təzahürlərini Azərbaycanın quldur dəstələrinin hücumları ardıcıllıq etdi.Moskvadan isə Ermənistana “münnət” gəlir, Yerevan və Bakıya qarşı “paritet” siyasətini təstiqlədilər.
