Belarus Milli Elmlər Akademiyasının Hraçya Buniatyan adına Biokimya İnstitutunun biomühəndislik və biotibbi tədqiqat laboratoriyaları Belarus Milli Elmlər Akademiyasının Fizika İnstitutunun “Molekulyar Fotonika və Fotokimya” Mərkəzi ilə əməkdaşlıq çərçivəsində sağlam olanlara zərər vermədən yalnız xərçəng hüceyrələrini məhv edəcək bir dərman icad edirlər.
“Məlumdur ki, xərçəng hüceyrələrində antena prinsipi ilə işləyən fol turşusu (vitamin B9) reseptorlarının sayı sağlam hüceyrələrə nisbətən 100-300 dəfə çoxdur.
Bu vəziyyətdən istifadə edərək tərkibində sink metalı (fotohəssas) olan kompleksləşdirilmiş porfirinlər təbii olaraq meydana gələn birləşmələr) fol turşusu (FA) əldə etdik.
Yaranan komplekslər hədəflənmiş şəkildə yalnız xərçəng hüceyrələrinin fol turşusu reseptorlarına bağlanır və xərçəng hüceyrələrinə nüfuz edərək, lazerlə işıqlandırıldıqdan sonra yalnız xərçəng hüceyrələrini məhv edir.
Həmin komplekslər arasında materialların ən yüksək nisbətinə malik olan kompoziti seçdik: [FT + Zn-TBut4PyP], nisbət 20/1-ə çatır.
Kompozitlərin xassələri xərçəng üçün xarakterik olan müxtəlif pH və NaCl konsentrasiyası şəraitində tədqiq edilmişdir.
Belə kompozitlərin mövcudluğu onları şişlərin məqsədyönlü fotodinamik terapiyasında istifadə etməyə imkan verir.
Bu prorfirinlərdən bakteriya, göbələk, maya və viruslarla mübarizədə də istifadə oluna bilər” – deyə elmi qrupun rəhbəri, Respublika Milli Elmlər Akademiyasının Hraçya Buniatyan adına Biokimya İnstitutunun biomühəndislik laboratoriyasının rəhbəri Ermənistan, biologiya elmləri namizədi Qriqor Gülxandanyan bildirib.
Tədqiqat ER Təhsil, Elm, Mədəniyyət və İdman nazirliyinin Elm Komitəsinin maliyyə dəstəyi ilə “Şişlərin fotodinamik terapiyası üçün fol turşusu və kation porfirinləri əsasında yeni vektor kompozitləri” layihəsi çərçivəsində həyata keçirilir.
“Tədqiqat həm fundamental, həm də tətbiqi əhəmiyyət kəsb edir. Bu tədqiqatlar əsasında xərçəngə qarşı daha yüksək müdafiə və aktivlik göstərə bilən digər oxşar birləşmələrin (digər vitaminlər, zülallar, hialuron turşusu), nanohissəciklərin (gümüş, qızıl) və porfirin kompozitlərinin yaradılması nəzərdə tutulur.
Tədqiqatlar 2023-cü ildə davam edəcək və onun tamamlanmasından sonra ən aktiv birləşmə (dərman) istifadə edilərək iri heyvanlar üzərində sınaqdan keçiriləcək ki, insan xərçəngi zamanı istifadə oluna bilsin” – deyərək Qriqor Gülxandanyan bildirib.
Tədqiqat işinə ER MEA-nın Hraçya Buniatyan adına Biokimya İnstitutunun biomühəndislik laboratoriyasının 3 gənc elmi işçisi, həmçinin biotibbi tədqiqat laboratoriyasının elmi işçiləri daxildir.
Bundan əlavə, hazırda bu mövzu üzərində işləyirlər və 2023-cü ildə tədqiqat aparacaqlar 3 tələbə – bakalavr və magistr davam edəcəklər.
