BaşlıcaSiyasət

Erməni Soyqırımı 20-ci əsrin ilk soyqırımıdır

Osmanlı İmperiyasında 1,5 milyondan çox ermənini qətlə yetirən 1915-ci il cinayəti  20-ci  əsrin ilk soyqırımı hesab olunur.

 1915-1923-cü illərdə Osman imperiyasının hakim partiyası olan Gənc türkün  “İttihad və tərəqqi” partiyasının təşkil etdiyi Erməni Soyqırımı nəticəsində Qərbi Ermənistan da daxil olmaqla Osman  İmperiyasının erməni əhalisi məhv edilib.

1915-ci il aprelin 24-ü Konstantinopolda əvvəlcədən hazırlanmış siyahılara əsasən 235-ə yaxın erməni ziyalısının həbs edildiyi Erməni Soyqırımı qurbanlarının anım günü hesab edilir.

Geniş mənada Erməni Soyqırımı Osman imperiyası tərəfindən 1894-cü ildə planlaşdırılan soyqırım hərəkətləri, deportasiyalar, ermənilərin kütləvi qırğınları, etnik təmizləmə, erməni tarixi və mədəniyyət irsinin dağıdılması, habelə soyqırımına görə məsuliyyətin inkar edilməsini özündə əks edir və bu 1923-cü ildə  müxtəlif türk rejimləri tərəfindən həyata keçirilmişdir.

Törədilmiş cinayətləri və onların nəticələrini cinayətin davamı kimi susdurmaq və ya bəraət qazandırmaq üçün edilən bütün cəhdlər, yeni soyqırımların törədilməsinə stimul yaratdıb.

Erməni soyqırımı bir neçə mərhələdə həyata keçirilib: erməni hərbiçilərinin  tərksilah edilməsi, ermənilərin sərhədyanı rayonlardan seçmə surətdə deportasiyası, həmçinin “Deportasiya haqqında” qanunun qəbulu, ermənilərin kütləvi surətdə deportasiyası və qətlə yetirilməsi 

Soyqırımın əsas təşkilatçıları Gənc Türklərin liderləri Talaat, Cemal  və Enver, həmçinin “Xüsusi təşkilatın” rəhbəri Behaeddin Şakirdir.

Erməni Soyqırımı ilə eyni vaxtda Osman İmperiyasında assuriyalıların və Pontus yunanlarının qırğınları baş verdi.

Erməni diasporunun əksəriyyəti Osman İmperiyasından deportasiya edilmiş və Erməni Soyqırımından sağ çıxan ermənilərdəndir.

Holokostdan sonra Erməni Soyqırımı tarixdə ən çox araşdırılan ikinci soyqırımı hesab olunur.

Müttəfiq ölkələr (Böyük Britaniya, Fransa və Rusiya İmperiyası) tarixdə ilk dəfə 1915-ci il mayın 24-də qəbul etdikləri birgə bəyannamədə ermənilərin kütləvi şəkildə öldürülməsini “insanlığa qarşı cinayət” kimi qiymətləndiriblər.

Uruqvay Erməni Soyqırımını ilk dəfə 1965-ci ildə tanıyıb, daha sonra Fransa, İtaliya, Almaniya, Hollandiya, Belçika, Polşa, Litva, Slovakiya, İsveç, İsveçrə, Yunanıstan, Kipr, Livan, Kanada, Venesuela, Kanada, Venesiya. Vatikan, Boliviya, Çexiya, Avstriya, Lüksemburq tanımışdır.

2021-ci ildə ABŞ prezidenti Co Bayden 24 aprel mesajında ​​bu termindən iki dəfə istifadə edərək, 24 apreli Erməni Soyqırımını Anım  Günü elan edərək, Erməni Soyqırımını rəsmən tanıyıb.

Və ABŞ Nümayəndələr Palatası Senat 2019-cu ilin dekabrında Erməni Soyqırımını tanıdı.

 Osman hökuməti tərəfindən törədilmiş Erməni Soyqırımı faktı şahid ifadələri, qanunlar, qətnamələr, bir çox ölkələrin, dövlətlərin və beynəlxalq təşkilatların qərarları ilə əsaslandırılmış, tanınmış və təsdiq edilmişdir.

Daha çox göstər
Back to top button