Aprelin 25-də Aparan-Yerevan, Gümrü-Yerevan dövlətlərarası avtomobil yollarının müxtəlif hissələri bir saata yaxın bağlanıb,Yerevanın mərkəzində də küçələr bağlanıb və açılıb.
Və aprelin 19-dan Tavuş bölgəsinin Kirants kəndi hissəsindən Gürcüstana gedən yol bir neçə gündür bağlanıb. Həmin gün Yerevan və Bakı bəyan edib ki, Tavuş-Qazağın “Sovet İttifaqının süqutu zamanı mövcud olan respublikalararası sərhəd”lə sərhəddi bəzi hissələrinin uzlaşdırılmasına dair ilkin razılıq əldə olunub. Yerli sakinlər prosesin əleyhinədir, baş verənləri birtərəfli güzəşt hesab edirlər.
Bu arada hökumət əmindir ki, prosesdə ilk nailiyyətlər artıq oradadır. Parlamentin sədri Alen Simonyan növbəti addımın nə olacağını söyləməkdə çətinlik çəksə də, Meğriyə qədər demarkasiyanı davam etdirməyə çalışacaqlarını əmin edir.
Hazırda Ermənistan və Azərbaycan arasında demarkasiya olunmuş 10-12 km sərhəd var. Bu reallıq həm Yerevanda, həm də Bakıda sənədləşdirilmişdir. Tavuş böldəsinin qonşu ərazisində Azərbaycana verilmiş hissələrin müqabilində Ermənistan nə əldə edir? Sualın cavabı parlament sədri Alen Simonyan üçün aydındır.
“Orada iki üçbucaq var, siz xəritəni görmüsünüz. Bir yerdə erməni qüvvələri irəli, Berkaber sektorunda, digər yerdə Azərbaycan qüvvələri Ermənistan ərazisindədir. Və bütün bu proses sadəcə başlanğıcdır. Bu prosesə başlamaqdan, tənzimləməkdən çox şadam ki, biz artıq sütunlar əkdiyimiz və sərhədi düzəltdiyimiz nöqtəyə gəlmişik Azərbaycan tərəfi o deməkdir ki, Azərbaycan o sütundan kənardadır Bundan daha böyük təminat həm Azərbaycan, həm də Ermənistanın gündəmindən “müharibə” düşüncəsini çıxarmalıyıq”.
Bu arada demarkasiya olunmuş ərazilərin qonşu yaşayış məntəqələrinin sakinlərinin prosesə münasibəti fərqlidir. Onlar fikir ayrılıqlarını ifadə etmək üçün Yerevanın və bir sıra yolların hərəkətini kəsməyi seçiblər.
Gün ərzində Yerevanda müxtəlif yollar, həmçinin Yerevan -Gümrü, Ermənistan-İran dövlətlərarası avtomobil yolunun Tiqranaşen hissəsində, Yerevan-Sevan yolunun Martunu hissəsində, Yerevan -Meğri, Ermənistan-Gürcüstanın Alagyazda Aparan-Vanadzor yolu Baqrataşen hissəsində mütəmadi olaraq bağlanıb. Bütün məqamlarda vəziyyət vaxtaşırı gərginləşirdi.
Sərhədin delimitasiyasına etiraz edənlər arasında müxalifətdən olan deputatların bəziləri olduğu halda, onları aksiyaların davam edəcəyinə inandırırlar, parlament spikeri Alen Simonyan parlamentdə bəyan edir.
“Görürəm ki, bəzi təxribatçılar, eyni ifaçılar insanların emosiyalarında “5-ci kolon” olub, mümkün qədər onları manipulyasiya edərək insanları təxribata çəkməyə çalışırlar.
İnsanlara heç nə təklif olunmayana, adamların heç nəyi olmayana qədər 20-30-40 nəfərlə belə yığışıb qışqırıb evlərinə gedəcəklər. Güman edirlər ki, üçüncü ölkənin təhriki ilə Ermənistanla Azərbaycan arasında münaqişə yaradırlar ki, sülhməramlılar peyda olub, məsələni həll etməyə gəlsinlər. Bizə sülhməramlı lazım deyil, sərhədlərimizi bərpa etməliyik. Orada yaşayanlar bilmirlər ki, biz 1991-ci ildə müstəqil olarkən də bu sərhədlə müstəqil olmuşuq.
Məntiq varsa: hərbiçimiz harda dayanırsa, bizimdir? Bəs onun əsgəri məktəbdən 100 metr aralıda yox, 100 metrdən sonra gəlibsə, onda biz nə edəcəyik?”
Hakimiyyətin niyyətini çatdıran parlamentin sədri Meğriyə qədər bütün sərhədi demarkasiya etmək istədiklərini bildirir, lakin növbəti addımın nə olacağını söyləmək çətindir. O, əmin edir ki, dövriyyəyə buraxılan 29 min 800 kvadrat kilometr ərazinin heç bir hissəsi Azərbaycana verilməyəcəkdir.
Bu arada Bakıdan növbəti addımlarla bağlı siqnallar eşidildi. Azərbaycan prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Elçin Əmirbəyov BBC-yə müsahibəsində Ermənistan və Azərbaycanın Sülh müqaviləsinin bağlanmasına həmişəkindən daha yaxın olduğunu, heç bir dövlətin müdaxiləsi olmadan sərhədlərin demarkasiyasına dair razılaşmalara nail olduqlarını qeyd etsə də, üçüncü tərəf, ikitərəfli danışıqlar yolu ilə, lakin eyni zamanda, müqavilə imzalamadan əvvəl yeni tələblər irəli sürdü.
Onun çıxışından üç müddəa ayırmaq olar: ilk ikisi artıq məlum idi: “Zəngəzur dəhlizi” və ER Konstitusiyasına dəyişiklik və İstiqlal Bəyannaməsi.
Yeni tələb kimi Ermənistan Silahlı qüvvələrində islahatlara yönəlmiş konkret ölkələrin hərbi dəstəyi ilə bağlı narahatlıq göstərilir.
Bu arada Bakıdan növbəti addımlarla bağlı siqnallar eşidildi. Azərbaycan prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Elçin Əmirbəyov BBC-yə müsahibəsində qeyd edib ki, Ermənistan və Azərbaycan sərhədlərin demarkasiyası ilə bağlı razılığa gəliblər.
Üçüncü tərəf, ikitərəfli danışıqlar yolu ilə, lakin eyni zamanda, müqavilə imzalamadan əvvəl yeni tələblər irəli sürür. Onun çıxışından üç müddəa ayırmaq olar:
ilk ikisi artıq məlum idi: “Zəngəzuri dəhlizi” və ER Konstitusiyasına düzəliş və Müstəqillik Bəyannaməsi. Ermənistan Silahlı qüvvələrinin islahatlarına yönəlmiş konkret ölkələrin hərbi dəstəyi ilə bağlı narahatlıqlar yeni tələb kimi təqdim olunur.
Parlamentin sədri bu və digər bəyanatlara münasibət bildirmir və bunları daxili auditoriya üçün mesaj və ya Rusiya və Türkiyə ilə ticarət üçün yeni mövzular kimi qiymətləndirir. Bu arada Baş nazir Paşinyan Britaniya mətbuatına müsahibəsində bu məsələdə təhlükəli balanssızlığın olduğunu bildirib.
“Azərbaycan Ermənistanın silahlı qüvvələrinin islahatlarına və silah və texnikanın əldə edilməsinə çox aqressiv reaksiya verir, baxmayaraq ki, bu satınalmalar müstəsna müdafiə əhəmiyyətinə malikdir.
Heç bir ölkə heç bir başqa ölkənin döyüşə hazır ordusuna malik olmaq hüququnu müdafiə edə bilməz. İstər maliyyə, istərsə də həcm baxımından Azərbaycanın aldığı silahların 15-20 faizindən çox olmayan bu məsələləri Azərbaycan qaldıranda biz bu bəyanatları cavabsız qoymuruq”.
Ermənistan cavab təklifləri ilə cavab verib. Ermənistan tərəfdən ən azı 3 təklif olub, Azərbaycan hələ ki, onlara cavab verməyib.
Silahlanma yarışını təhrik etməmək üçün ikitərəfli silahlara nəzarət mexanizminin yaradılması təklif edildi və 1991-ci il Alma-Ata Bəyannaməsində qeyd edilən qoşunların sərhəd xəttindən güzgüvari çıxarılması təklifi təkrarlandı.
Həmçinin Ermənistan “sülh müqaviləsi” ilə bağlı razılığa gəlməzdən əvvəl Azərbaycana “hücum etməmək” müqaviləsi imzalamağı təklif edir. Baş nazir Paşinyan əmindir ki, Bakı ilə iş bu məntiqlə davam etməlidir.
