Qərarın Rusiya ilə Azərbaycan arasında, bəlkə də Türkiyənin müdaxiləsi ilə verildiyi açıq-aydın görünür. Səbəbləri qiymətləndirmək çox çətindir, lakin onlar geosiyasidir. Azərbaycanın bunun üçün hansı qiyməti ödədiyini və ya Rusiyaya qarşı hansı təhdid və ya şantajdan istifadə etdiyini, bunun nəyə görə əldə edildiyini qiymətləndirmək çətindir.
Amma görünən odur ki, Rusiya rəhbərliyi ya Azərbaycan rəhbərliyi ilə, indiki halda Türkiyə ilə də əlavə qarşıdurmaya getmək istəmirdi, ya da Azərbaycanın, yaxud Türkiyənin müəyyən davranışını təmin etmək üçün başqa yerlərdə hansısa geosiyasi razılaşma olub. Bu barədə Artsaxın keçmiş dövlət naziri Artak Beqlaryan Aprelin 18-də NEWS.am ilə söhbətində Rusiya sülhməramlılarının Artsax ərazisindən çıxarılmasından danışarkən bildirib.
“Bu, nəyinsə müqabilində edilib. O nəsə bir hərəkətr, yoxsa hərəkətsizlikdir, məsələn, Türkiyənin ya da Azərbaycanın Ukrayna ilə bağlı müəyyən davranışı, yaxud başqa istiqamətlərdə müəyyən müsbət addımlar atması bundan sonra görünəcək. Rusiya sülhməramlılarının çıxarılmasının hansı geosiyasi paketin tərkib hissəsi olduğunu qiymətləndirmək bir az çətin olacaq, amma əminəm ki, səbəblər geosiyasidir”-deyə o qeyd edib.
Rusiya sülhməramlılarının bir hissəsinin nə üçün hər halda Artsaxda qalması ilə bağlı suala Artak Beqlaryan cavab verib ki, bu barədə heç bir rəsmi açıqlama görməyib və heç bir açıqlama olmayana qədər o, bu fikrə ehtiyatla yanaşır.
“Əlavə deyim, kim dedi ki, Sentyabrdan bəri Artsaxda 1960 sülhməramlı oldu? Düşünürəm ki, bəlkə o vaxt bu rəqəm bir qədər azalıb. Amma indi biz başa düşməliyik ki, nə qədər sülhməramlıların qalması vacib deyil, ümumiyyətlə sülhməramlıların olub-olmaması vacibdir.
Ən azı simvolik mənada Rusiyanın Artsaxda mövcudluğu olacaq, ya yox? Bundan sonra, əgər onlar qalsalar, növbəti sual onların hansı səlahiyyətlərə sahib olacaqları, hansı funksiyanı yerinə yetirəcəkləridir” – deyə Artak Beqlaryan bildirib və əlavə edib ki, 2020-ci il Noyabrın 9-da üçtərəfli bəyannamə ilə təsbit edilən əvvəlki razılaşmaların Sentyabrdan bəri tamamilə işləmədiyini açıq-aşkardır.
Onun sözlərinə görə, Rusiya sülhməramlılarının funksiyaları faktiki olaraq Sentyabr ayından yerinə yetirilməyib. Onun fikirincə, əgər indi hətta sülhməramllar qalsa belə, onların funksiyaları, hüquqları və öhdəliklərini dəqiqləşdirmək üçün yeni sənəd imzalanmalıdır.
Artak Beqlaryanın sözlərincə, Artsaxda müəyyən beynəlxalq mövcudluğun olması arzuolunandır. O xatırladıb ki, bir neçə gün əvvəl Qırmızı Xaç nümayəndəsi Stepanakert ofisinin çıxarılaraq Bərdəyə köçürüldüyünü bildirmişdir. Onun fikrincə, bu iki hadisə – Qırmızı Xaç və Rusiya sülhməramlılarının çıxarılması beynəlxalq ictimaiyyətin bütün növ nümayəndələrinin Artsaxdan çıxarılması deməkdir və indi Azərbaycan öz cinayətlərini törətməkdə daha azad olacaq.
Rusiya sülhməramlılarının çıxarılması Artsaxın səhifəsinin hamı üçün bağlanması deməkdirmi sualına Artak Beqlaryan cavab verib ki, bu, artsaxlılarının geri qayıtması perspektivini təhlükə altına qoyur, lakin o, hesab etmir ki, bu, artsaxlılarının geri qayıtması üçün əsas amildir.
“Əgər Artsax xalqı Rusiya sülhməramlılarının mövcud zəmanəti altında və ya 2023-cü ilin Sentyabrına qədər zəmanət altında qayıtmaq istəsəydilər, o zaman çıxmazdı, köçkün düşməzdi. Əgər Artsax xalqı Rusiya sülhməramlılarının mövcudluğu ilə məcburi köçkün edilibsə və Rusiya bunun qarşısını almaq üçün heç bir tədbir görə bilməsə və ya etməsəydi,bu, artıq o deməkdir ki, geri qayıtmaq üçün əlavə amillər əlavə edilməli idi və ya beynəlxalq müdafiənin yeni mexanizmləri olmalı idi ki, Artsax xalqının özünə inamı olsun və kollektiv qayıdış üçün orada əlverişli təhlükəsizlik mühiti olsun” – deyə Artsaxın keçmiş dövlət naziri əlavə edib.
